Als we een betere wereld willen, is het belangrijk dat onze kinderen empathie ontwikkelen. Empathische kinderen zijn gelukkiger en maken anderen gelukkiger. Kunnen wij onze kinderen empathie aanleren? Zijn we zelf wel empathisch genoeg?
De oude opvatting is dat mensen van nature egoïstische wezens zijn. Maar er is ook wetenschappelijk bewijs dat we juist empathisch zijn en geneigd tot sociale samenwerking en wederzijdse hulp. Zo heeft evolutionair bioloog Frans de Waal aangetoond dat mensen sociale dieren zijn die voor elkaar zorgen, net als onze familieleden de primaten.
En de eerste twee levensjaren zijn sterke hechtingsrelaties voor ons erg belangrijk, wat volgens psychologen duidt op empathisch vermogen.
Wat is empathie precies?
Empathie is jezelf inleven in de ander en te begrijpen wat jouw benadering met de ander doet, om vervolgens het welzijn van de ander medebepalend te laten zijn voor jouw handelen. Het is dus niet alleen vriendelijkheid, medelijden of de ander behandelen zoals je zelf wilt worden behandeld. Nee, het is uitgaan van de behoeften, angsten en noden van de ander en jouw benadering daarop afstemmen. Dus niet alleen aanvoelen hoe iemand zich voelt, maar ook invoelen hoe jij daar het beste op kunt reageren om diegene te ondersteunen.
Mensen die dat goed kunnen worden doorgaans als warm, sympathiek en zorgzaam gezien. Omgekeerd worden mensen die daartoe niet in staat zijn beschouwd als sociopaten. Zonder empathie is het moeilijk relaties op te bouwen. En relaties zijn erg belangrijk op het werk en in je privéleven. Empathie is daarom iets wat je je kind graag aanleert. Dat doe je het beste door je zelf empathisch naar je kind op te stellen. Goed voorbeeld doet volgen.
Gebrek aan empathie
Er zijn momenten waarop je minder empathie hebt. Als je uitgeput bent bijvoorbeeld of gestrest. Of als je zo geraakt wordt door iets wat je kind doet of zegt dat je boos wordt op je kind en reageert vanuit woede en verdriet en niet meer vanuit betrokkenheid. Vaak zijn het oude trauma’s die op dat moment worden beroerd. Als je emotioneel bent beschadigd, is het lastig je echt goed in te leven in je kind en te handelen naar diens behoeftes.
Het is goed om eens na te gaan: hoe was jouw eigen jeugd? Kon jij overleven dankzij of moest je overleven ondanks? En ook al had je ouders die alles gaven en bewust waren van hun aanpak en houding, dan nog kan op school van alles zijn misgegaan.
Ontmoet je eigen kind
Hoe heel je jezelf en ontwikkel je vervolgens een empathische houding naar je kind? Empathie is een potentieel dat we kunnen trainen of terughalen.
Ben je als kind beschadigd, probeer dan eerst je eigen kind te ontmoeten. Door stil te zijn, te mediteren, aan yoga te doen of misschien zelfs onder hypnose te gaan. Dat betekent dat je oude pijn gaat tegenkomen, iets waarvoor veel mensen weglopen. Ze lopen dan weg van het eigen gekwetste kind in zichzelf. En negeren diens behoefte. De noden van jezelf als kind onderkennen, is de eerste stap naar heling en het ontwikkelen van empathie. Experts (therapeuten) kunnen je erbij helpen.
Ook als je niet beschadigd bent, is het waardevol je eigen kind te ontmoeten en te voelen wat jij nodig had als kind. Hoe haal je het kind in je naar boven? Ga dingen doen die je als kind graag deed, haal herinneringen op met mensen uit je jeugd, bezoek plekken uit je jeugd. Dat laatste kan ontluisterend zijn door de veranderingen van de omgeving. Probeer je toch te herinneren wat met jou hier vroeger gebeurde, wat jij hier vroeger deed.
Geuren, verhalen, gerechten… er zijn talloze manieren om je kindertijd en de bijbehorende emoties terug te halen. Niet om in het verleden te leven, maar om het niet kwijt te raken. Verbinding met je verleden is verbinding met de toekomst, je kind. Als je weer voelt wat jij als kind aan ondersteuning nodig had en wat bepaald gedrag en uitspraken van jouw ouders met jou deden, is het gemakkelijker te zien wat jouw kind nodig heeft om zich veilig te voelen en te bloeien. Empathie is de sleutel tot een positieve opvoeding.
Hoe ontwikkel je empathie bij jezelf?
Een empathische houding ontwikkel je onder meer door regelmatig in gemeenschappelijk verband, met anderen, activiteiten te ondernemen. Als het even kan, samen met je kind, zodat die ook leert rekening te houden met anderen.
Zorg voor jezelf en probeer stress te vermijden, want daardoor raak je erg op jezelf gefocust. Leef je in in anderen en toon interesse, ook al zijn ze anders dan jij en leer dat ook je kind. Kijk goed bij anderen wat jouw gedrag teweegbrengt, dat kun je zien aan de houding en gezichten van mensen. Je kunt ervan uitgaan dat je kind hetzelfde ervaart, maar dan in sterkere mate, want kinderen zijn veel gevoeliger dan volwassenen.
Vind je het lastig je in te leven in je kind? Praat erover met anderen die je vertrouwt en onderzoek waarom dat zo is. Blijf daarbij niet alleen in je hoofd, maar kijk ook vooral in je hart. Onderzoek je emoties. Wat ook helpt: literatuur lezen waarin persoonlijke relaties en emoties worden onderzocht. Uit onderzoek bleek dat dit de empathie van jonge artsen verbetert.
Verbeter de wereld, zorg voor empathische kinderem
Wie zaadjes van empathie plant bij kinderen, helpt mee aan een bloeiende gemeenschap waar mensen zich om elkaar bekommeren.
Ik geloof in de kracht van empathisch opvoeden. Als we ons inleven in kinderen, ontwikkelen ze een veilige band met ons. Ze voelen zich vertrouwd en willen onze waarden overnemen. Hoe empathisch wij op kinderen reageren is bepalend voor hoe zij empathie ontwikkelen.
Het is daarom belangrijk dat we goed inspelen op hun fysieke en emotionele behoeften, begrip en respect hebben voor hun persoonlijkheid, oprechte interesse in hun leven hebben en hen begeleiden naar activiteiten die bij hun passen en die ze leuk vinden.
Ken je kind. Stel je kind vragen. Vraag wat het die dag heeft geleerd dat interessant was. Wat was het moeilijkste deel van de dag? Hoe zou een lievelingsdag eruit zien? Wie is je beste vriend(in) en waarom?
Je weet dat je je empathisch opstelt als je kind met een glimlach naar je kijkt. Niet uit leedvermaak of om iets te verbergen, maar een warme, liefdevolle glimlach. Een glimlach van tevredenheid, van verbinding en van begrepen worden.
En dat is voor jouw kind een enorm geschenk. Een geschenk dat hem vormt en dat hij rest van leven met zich meedraagt.
