Opvoeden zonder schreeuwen

Het overkomt de meesten van ons weleens: schreeuwen tegen je kind. Maar wist je dat dit bijna net zoveel impact heeft als slaan? Dat het niet helpt en juist averechts werkt? Dit helpt jou om op rustige toon te praten met je kind.

(Alle onderzoekslinkjes zijn Engelstalig.)

Je kunt het je niet voorstellen als je kind een baby is. Schreeuwen tegen dat onschuldige wezentje dat in onze armen ligt te slapen? Dat nooit!

En toch… op het moment dat je een weerbarstige peuter tegenover je hebt, een dwarse kleuter of een wisselvallige puber, gebeurt het dan ineens. Je verheft je stem uit onmacht, boosheid en frustratie.

We reageren ons af op onze kinderen, geven ze de schuld en voelen ons achteraf schuldig. En zweren dat we dat NOOIT meer zullen doen. En toch gebeurt het opnieuw. Omdat we de oorzaak van gedragsproblemen van ons kind niet hebben opgelost. Of omdat we nog steeds met onze eigen emoties geen raad weten (al we er ons al bewust van zijn).

In een noodsituatie is schreeuwen nuttig wanneer je kind zichzelf in gevaar brengt. Wanneer het wil oversteken en een auto niet ziet aankomen of met vuur speelt. Maar verder is schreeuwen alleen maar schadelijk.

Emotionele problemen door schreeuwen

Het maakt kinderen vatbaarder voor pesten, omdat hun begrip van gezonde grenzen en zelfrespect niet klopt.

Kinderen tegen wie wordt geschreeuwd, worden gekwetst, bang of verdrietig op dat moment. En op latere leeftijd kan verbaal geweld resulteren in angsten, een laag zelfbeeld, depressie, verhoogde agressie en excessief drank- en drugsgebruik. Volgens een studie over de gevolgen van verbaal geweld tegen kinderen zijn deze effecten vergelijkbaar met die van kinderen die vaak worden geslagen.

Er kunnen problemen op school of werk ontstaan. Kinderen kunnen later moeite krijgen met het leggen en onderhouden van waardevolle sociale contacten en zelfs crimineel gedrag vertonen.
Zelf gaan kinderen met ouders die regelmatig hun stem verheffen ook vaak schreeuwen. Kinderen leren van hun ouders. Als woede en schreeuwen ‘normaal’ is binnen het gezin, gaan kinderen zich ook zo gedragen.

Fysieke klachten

Maar ook lichamelijk lijden kinderen onder schreeuwen. Het is aangetoond dat hersenen door verbaal geweld letterlijk veranderen. Dat komt doordat mensen negatieve informatie en gebeurtenissen sneller en grondiger verwerken dan goede.

Volgens deze studie over verbaal geweld en fysieke klachten heeft schreeuwen invloed op de hormoonhuishouding en kan het leiden tot chronische ziektes en chronische hoofd- nek- en rugpijn.

Een andere recente Amerikaanse studie over schreeuwen tegen kinderen meldt zelfs dat kinderen die het slachtoffer zijn van emotionele of fysieke mishandeling als volwassene een groter risico hebben op het krijgen van kanker.

Waarom schreeuwen we?

Vaak heeft het gedrag van het kind heeft een gevoel van onmacht bij de ouder getriggerd waardoor die niet meer rustig kan nadenken. De enige manier om het kind in het gareel te krijgen is door te schreeuwen, zo lijkt het.

Het kan ook uit angst zijn. Als je kind te laat thuiskomt, besef je ineens dat áls er iets gebeurt, je er niet bij kunt zijn om te helpen. Of jij of een van je andere kinderen hadden zelf een slechte ervaring laat op straat.

Het kan ook zijn dat je denkt dat je het gewoon niet kunt helpen. Maar stel je dan eens voor dat tijdens het geschreeuw je baas of schoonouder ineens voor de deur staat. Wedden dat je je dan wel ineens kunt beheersen?

Andere ouders zijn bang dat ze gaan slaan en schreeuwen daarom liever. Lees dan nog eens dit onderzoek over de overeenkomsten tussen fysiek en verbaal geweld waaruit blijkt dat de schade door schreeuwen net zo erg kan zijn als door slaan.

Schreeuwen veroorzaakt de meeste schade wanneer het gepaard gaat met schelden, beschuldigen en beledigen. Is dat regelmatig het geval, dan kan schreeuwen gerust worden aangemerkt als emotioneel misbruik. Let wel, een keer schreeuwen naar je kind is nog geen misbruik!

Kinderen die die schuld en schaamte worden aangepraat gaan geloven dat zij verantwoordelijk zijn voor de situatie of slecht zijn. vermijd uitspraken als ‘Jij bent altijd’ en ‘Je gaat nooit’. Jonge kinderen begrijpen overdrijvingen en sarcasme niet. Wil je dat hun gedrag verandert, dan kun je beter duidelijk, direct en kalm tegen ze spreken.

Opvoeden met schreeuwen

Kinderen tegen wie veel wordt geschreeuwd, vertonen vaak het volgende gedrag:

• Ze praten niet tegen elkaar, maar schreeuwen.
• Ze schreeuwen ook tegen jou als ze iets duidelijk willen maken.
• Je relatie met hen is onstabiel en jullie kunnen niet op een gezonde manier communiceren.
• Ze kunnen zich van je afkeren en meer beïnvloed worden door hun leeftijdsgenoten dan door jou.

En dat terwijl ouders die schreeuwen vaak denken dat hun kind dan beter naar hen luistert.

Het tegendeel is waar.

Vechten, vluchten of bevriezen

Er zijn drie manieren waarop kinderen kunnen reageren volgens Joseph Shrand, Amerikaans docent psychiatrie en auteur van Outsmarting Anger. “Zodra je je stem verheft, activeer je hun limbisch systeem, een oud deel van de hersenen dat verantwoordelijk is voor de vecht- of vluchtreactie.” Kinderen zullen bevriezen, terugvechten of wegrennen.

Recent onderzoek over schreeuwen tegen kinderen
wijst erop dat dit kinderen agressiever, fysiek en verbaal agressiever maakt, de vechtreactie. Het gevolg is dat je steeds harder of vaker gaat schreeuwen om de baas te kunnen zijn. Je belandt in een cyclus die meer kwaad dan goed doet. Bijkomend gevaar is dat je kinderen ook minder reageren op momenten dat er echt gevaar is.

Het maakt overigens niet uit of vader of moeder schreeuwt zo blijkt uit deze studie Dat blijkt ook uit deze studie over verbaal geweld tegen kinderen.
In andere gevallen sluiten kinderen zich af, ze worden bang en onzeker. Welke reactie je kind ook vertoont, jouw geschreeuw heeft niet het gewenste resultaat. Hoe meer je tegen je kind schreeuwt, hoe minderwaardiger en minder begrepen hij zich zal voelen, en hoe groter de kloof tussen ouder en kind wordt.

Je kunt dat allemaal veranderen.

Opvoeden zonder schreeuwen

Probeer als je merkt dat je boos wordt, even weg te lopen. Niets te zeggen. Het komt er misschien harder uit dan je wilt. Wacht tot je rustiger bent en het gebeurde dan rustig kunt bespreken. Je hebt hierboven gelezen hoe belangrijk dat is.

Kijk ook waar de emoties vandaan komen. Wanneer word je boos? Maak je je teveel zorgen over je kind? Verwacht je misschien teveel van hem? Je mag best grenzen stellen, kinderen zoeken die nu eenmaal op. Maar dan kan zonder straffen en dreigen. Rustig de consequenties aangeven en die ook hanteren werkt meestal ook.

Toon respect naar je kinderen. Als je schreeuwt, maak je ze bang. Ook jijzelf doet veel meer voor iemand die jou respecteert. Zo werkt het bij kinderen ook. Als ze zich op hun gemak voelen bij je, krijg je veel meer voor elkaar.

En schreeuwde je toch? Zeg dan sorry. Laat zien dat iedereen fouten maakt en je je daarvoor kunt verontschuldigen. Ook volwassenen blijven leren. De hersenen zijn vloeibaar en creëren voortdurend nieuwe verbindingen op basis van nieuwe ervaringen en gewoontes. Dat stelt ons in staat het op elk moment helemaal anders te doen. Gelukkig maar.

Wil je concrete tips om op rustiger toon met je kinderen te praten? Abonneer je dan op mijn nieuwsbrief. Elke week krijg je een positieve opvoedtip, deze week tips om niet uit te vallen tegen je kind.